Symptomen

Het belangrijkste kenmerk van lipodystrofie is volledig of partieel verlies van vetweefsel. De ziekte kan mannen en vrouwen op verschillende manieren treffen, afhankelijk van het type1. Kenmerkende klachten en symptomen kunnen al vanaf de geboorte of vroege kindertijd optreden (in het geval van congenitale gegeneraliseerde lipodystrofie, CGL) of in de puberteit ontstaan (bij de familiaire partiële vorm, FPLD)2. De verschillen in de uiterlijke kenmerken van gegeneraliseerde en partiële lipodystrofie en de metabole comorbiditeit maken een vermoedelijke diagnose mogelijk.

Klinische kenmerken
Fysieke kenmerken
Klinische consequenties
Ziektelast

Klinische kenmerken

Lipodystrofie worden beschouwd als ziekten met vele gezichten. De verschillende typen hebben naast het hoofdkenmerk ook ondersteunende kenmerken die verdenking op de ziekte versterken. De essentiële klinische afwijkingen zijn samengevat in een internationale praktijkrichtlijn3 die in samenwerking met diverse internationale medische verenigingen is ontwikkeld.

Hoofdkenmerk

Afwezigheid van subcutaan vetweefsel

Ondersteunende kenmerken

Afwezigheid van subcutaan vetweefsel

Pancreatitis

Hypertri­glyceridemie

Vroege cardiomyopathie

Poly­cysteusovarium­syndroom

Diabetes met ernstige insuline­resistentie

Onver­zadigbare eetlust/ hyperfagie

Secundair hypogonadisme

Hepatomegalie

Amenorroe

Lipodystrofiepatiënten hebben een volledig of partieel verlies van vetweefsel en als gevolg hiervan een tekort aan het hormoon leptine, dat door adipocyten wordt aangemaakt. Deze leptinedeficiëntie veroorzaakt doorgaans hoge lipideconcentraties in het bloed en insulineresistentie die tot moeilijk te behandelen diabetes kan leiden4. Bij patiënten kan verder sprake zijn van een verstoring van het hormoonevenwicht, vruchtbaarheidsproblemen, onverzadigbare eetlust/hyperfagie en leverziekte door vetophoping5-7.

Diabetes waarvoor een hoge insulinedosering nodig is

Ernstige hypertriglyceridemie

  • ≥ 2 U/kg/dag, ≥ 200 U/dag  
  • Gebruik van U-500-insuline
  • ≥ 5,65 mmol/l (≥ 500 mg/dl)
  • ≥ 2,83 mmol/l (≥ 250 mg/dl) ondanks behandeling en dieet
  • Voorgeschiedenis van pancreatitis in samenhang met hypertriglyceridemie

 

 

 

 

Fysieke kenmerken

Behalve gebrek aan subcutaan vetweefsel als het kenmerkende symptoom van partiële en gegeneraliseerde lipodystrofie zijn er ook nog andere lichamelijke bevindingen die een mogelijke diagnose van lipodystrofie ondersteunen8.

 
 
 
 

Acromegaloïde uiterlijk

Progeroïde uiterlijk

Cushing-achtig uiterlijk

Duidelijke acanthosis nigricans

Xanthoma eruptiva

Prominente spieren en aderen

Hoewel verlies van subcutaan vetweefsel een hoofdkenmerk is, hoeft dit niet altijd direct op te vallen, vooral bij familiaire partiële lipodystrofie niet. Het vetverlies op de armen en benen kan bij een geklede patiënt verborgen blijven en er kan sprake zijn van vetophoping in het gelaat en de hals, vooral bij vrouwen. De ectopische intra-abdominale vetafzettingen met een corresponderende toename van de buikomvang en vetophoping in het gelaat en de hals kunnen een Cushing-achtig of obees uiterlijk met zich meebrengen.

Bij de verworven vorm van partiële lipodystrofie verloopt het verlies van vetweefsel doorgaans geleidelijk; het begint bij het hoofd en daalt verder af naar de bovenbuik. Er kan echter ook vetophoping optreden op de billen, heupen en benen. De typische ‘zadeltassen’ ontstaan2.

Let op patiënten met een ongewone vetverdeling en een Cushing-achtig uiterlijk: mogelijk hebben zij partiële lipodystrofie!

Klinische consequenties van lipodystrofie9,10

Gegeneraliseerde en partiële lipodystrofie kunnen ernstige comorbiditeit veroorzaken. Uit de praktijk blijkt dat meer dan 25% van de patiënten met gegeneraliseerde of partiële lipodystrofie schade aan het hart, de lever en de nieren heeft11. Bovendien is vroege mortaliteit aanzienlijk verhoogd en overlijden sommige patiënten al vóór de leeftijd van 35 jaar11-14.

Hyperfagie

Hyperfagie als gevolg van leptinedeficiëntie kan leiden tot een verhoogde calorieëninname, met verdere verergering van metabole complicaties als diabetes15.

Diabetes

Bij kinderen varieert de prevalentie van diabetes tussen 48% en 70%, afhankelijk van het type lipodystrofie12.

Hypertriglyceridemie

Hypertriglyceridemie in een mate die recidiverende acute pancreatitis kan uitlokken11.

Hepatomegalie

Hepatomegalie als gevolg van leververvetting komt veel voor. Dit kan zich ontwikkelen tot steatohepatitis, levercirrose of zelfs leverfalen en kan verder leiden tot het ontstaan van gastro-intestinale bloedingen of hepatocellulair carcinoom16-18.

Cardiomyopathie

In een review-onderoek had meer dan de helft van de patienten met gegeneraliseerde lipodystrofie hypertrofie van het linker hartventrikel19.

Premature mortaliteit

Patiënten met lipodystrofie kunnen vroegtijdig overlijden11-14. Belangrijke oorzaken zijn onder meer: hartziekte (cardiomyopathie, hartfalen, myocardinfarct, aritmie) en leverziekte (leverfalen, gastro-intestinale bloeding, hepatocellulair carcinoom), nierfalen, acute pancreatitis en sepsis11-14.

 

Ziektelast

Open popup

Volgens een recent onderzoek naar de ziektelast bij lipodystrofie kunnen de metabole complicaties, fysieke kenmerken en laboratoriumwaarden bij patiënten met gegeneraliseerde of partiële lipodystrofie verschillen11. Het volgende onderzoek laat een hoge ziektelast bij niet-behandelde lipodystrofiepatiënten zien.

Close

Percentage patiënten met elk kenmerk bij meest recente bezoek

Orgaanschade

Lever

Nier

Hart

Pancreas

Fysieke kenmerken

Acanthosis nigricans

Hepatomegalie

Splenomegalie

Anders

Reproductieve complicaties*

Labwaarden dichtst bij diagnosedatum

HbA1c > 6,5%

TG > 5,65 mmol/l (500 mg/dl)
0%
20%
40%
60%
80%
100%

GL

PL

Onderzoeksdoelen
Het beschrijven van

  • de demografische en klinische kenmerken
  • de tijd tot orgaanafwijking en tijd tot ziekteprogressie
  • de totale overleving

bij metreleptine-naïeve patiënten met niet-HIV-gerelateerde GL of PL.

 

Opzet en patiënten
Retrospectieve beoordeling van medische patiëntendossiers van 5 toonaangevende behandelcentra in de Verenigde Staten, Turkije en Brazilië betreffende 230 metreleptine-naïeve patiënten (GL = 81, PL = 149) met een diagnose van lipodystrofie vóór januari 2015. Aan patiëntendossiers ontleende gegevens omvatten complicaties, comorbiditeit en labwaarden zoals hierboven vermeld. Niet voor alle patiënten zijn gegevens over elk kenmerk beschikbaar.
Gemiddelde follow-upperiode vanaf diagnose: GL = 9,5 jaar, PL = 6,5 jaar..

Referenties
1. Akinci B et al. (2019); Comorbidities and Survival in Patients With Lipodystrophy: An International Chart Review Study. J Clin Endocrinol;104(11):5120-5135.


*Bij vrouwen die zwanger kunnen worden

Referenties:

1. Garg A. Clinical review#: Lipodystrophies: genetic and acquired body fat disorders. J Clin Endocrinol Metab. 2011;96(11):3313-3325.

2. Akinci B, Meral R, Oral EA. Phenotypic and Genetic Characteristics of Lipodystrophy: Pathophysiology, Metabolic Abnormalities, and Comorbidities. Curr Diab Rep. 2018;18(12):143. Published 2018 Nov 8.

3. Brown R et al. (2016): The Diagnosis and Management of Lipodystrophy Syndromes: A Multi-Society Practice Guideline. J Clin Endocrinol Metab 101: 4500 – 4511

4. Akinci B, Sahinoz M, Oral E. Lipodystrophy Syndromes: Presentation and Treatment. In: Feingold KR, Anawalt B, Blackman MR, et al., eds. Endotext. South Dartmouth (MA): MDText.com, Inc.; April 24, 2018.

5. Polyzos SA, Perakakis N, Mantzoros CS. Fatty liver in lipodystrophy: A review with a focus on therapeutic perspectives of adiponectin and/or leptin replacement. Metabolism. 2019;96:66-82.

6. Mathew H, Castracane VD, Mantzoros C. Adipose tissue and reproductive health. Metabolism. 2018;86:18-32.

7. Ahima R, Osei SY. Leptin and appetite control in lipodystrophy. J Clin Endocrinol Metab. 2004;89(9):4254-4257.

8. Foss-Freitas MC, Akinci B, Luo Y, Stratton A, Oral EA. Diagnostic strategies and clinical management of lipodystrophy. Expert Rev Endocrinol Metab. 2020;15(2):95-114.

9. Handelsman Y et al. (2013): The clinical approach to the detection of lipodystrophy – An AACE Consensus Statement. Endocr Pract;19:107–116

10. Chan JL et al. (2010): Oral EA. Clinical classification and treatment of congenital and acquired lipodystrophy. Endocr Pract.;16(2):310-323. doi:10.4158/EP09154.RA

11. Akinci B, Oral EA, Neidert A, et al. Comorbidities and Survival in Patients With Lipodystrophy: An International Chart Review Study. J Clin Endocrinol Metab. 2019;104(11):5120-5135.

12. Gupta N, Asi N, Farah W, et al. Clinical Features and Management of Non-HIV-Related Lipodystrophy in Children: A Systematic Review. J Clin Endocrinol Metab. 2017;102(2):363-374.

13. Lima JG, Nobrega LHC, Lima NN, et al. Causes of death in patients with Berardinelli-Seip congenital generalized lipodystrophy. PLoS One. 2018;13(6):e0199052. Published 2018 Jun 8.

14. Yildirim Simsir I, Tuysuz B, Ozbek MN, et al. Clinical features of generalized lipodystrophy in Turkey: A cohort analysis. Diabetes Obes Metab. 2023;25(7):1950-1963.

15. Ahima R, Osei SY. Leptin and appetite control in lipodystrophy. J Clin Endocrinol Metab. 2004;89(9):4254-4257.

16. Javor ED, Ghany MG, Cochran EK, et al. Leptin reverses nonalcoholic steatohepatitis in patients with severe lipodystrophy. Hepatology. 2005;41(4):753-760.

17. Safar Zadeh E, Lungu AO, Cochran EK, et al. The liver diseases of lipodystrophy: the long-term effect of leptin treatment. J Hepatol. 2013;59(1):131-137.

18. Lonardo A, Bagni A, Tarugi P, Loria P. The wide spectrum of steatohepatitis: a report of four cases and a review of the literature. Eur J Gastroenterol Hepatol. 2004;16(10):1043-1050.

19. Lupsa BC, Sachdev V, Lungu AO, Rosing DR, Gorden P. Cardiomyopathy in congenital and acquired generalized lipodystrophy: a clinical assessment. Medicine (Baltimore). 2010;89(4):245-250.